Jak odróżnić objawy alergii od nietolerancji histaminy? Poradnik na wiosnę

Wiosna to czas, kiedy natura budzi się do życia, a wraz z nią pojawiają się różne alergeny, w tym pyłki traw i drzew, które dla wielu alergików są synonimem problemów zdrowotnych.

Wśród najczęściej występujących objawów alergii wziewnych wyróżnia się: katar, kaszel czy łzawienie i zaczerwienienie oczu. Jednak nie wszystkie reakcje naszego organizmu w tym okresie są bezpośrednio związane z alergiami. Często mogą być mylone z symptomami nietolerancji histaminy – schorzeniem, który również może nasilić się w okresie wiosennym. Diagnostyka i rozróżnienie tych dwóch stanów jest kluczowe dla odpowiedniego podejścia do leczenia i łagodzenia nieprzyjemnych objawów.
W tym artykule skupimy się zatem na prawidłowym rozpoznawaniu nietolerancji histaminy. Przyjrzymy się bliżej różnicom pomiędzy objawami alergii, a nietolerancji histaminy. Omówimy znaczenie odpowiednich badań, aby właściwie zdiagnozować i złagodzić uciążliwe dolegliwości. Dzięki tym radom będziesz mógł/a cieszyć się pięknym wiosennym czasem bez niepotrzebnego dyskomfortu.

Spis treści:

Podstawowe różnice między alergią a nietolerancją histaminy

Alergia i nietolerancja histaminy to dwa pojęcia, które opisują całkowicie odmienne mechanizmy odpowiedzi organizmu na różne substancje, z którymi na co dzień mamy kontakt.
Co ważne, w obu przypadkach głównym “wyzwalaczem” niekorzystnych objawów jest histamina, tak więc objawy zarówno w alergii jak i nietolerancji histaminy będą bardzo zbliżone. To właśnie powód dlaczego nietolerancja histaminy nazywana jest często – pseudoalergią.
Jednak jak już zostało wspomniane powyżej, mechanizm powstawania alergii i nietolerancji histaminy jest odmienny.

Właściwa diagnostyka i rozróżnienie tych dwóch stanów ma kluczowe znaczenie dla dobierania odpowiednich metod leczenia i łagodzenia objawów.

Definicja alergii

Alergia to reakcja układu odpornościowego na różne substancje (alergeny pokarmowe, pyłki, pleśnie, roztocza, metale, inne), które są zwykle nieszkodliwe dla osoby zdrowej. Gdy alergen dostanie się do organizmu osoby wrażliwej (alergika), układ odpornościowy identyfikuje go jako zagrożenie i zaczyna produkować przeciwciała klasy IgE, co prowadzi do uruchomienia odpowiedzi zapalnej i uwolnienia histaminy oraz innych substancji z właściwych komórek. To właśnie histamina i pozostałe substancje są odpowiedzialne za pojawienie się typowych objawów alergii, takich jak katar sienny, wysypka, obrzęk czy trudności w oddychaniu.

Definicja nietolerancji histaminy

Nietolerancja histaminy, z kolei, nie jest zależna od reakcji układu odpornościowego i nie przebiega z wytwarzaniem specyficznych przeciwciał klasy IgE. Nietolerancja histaminy wynika z zaburzenia procesu rozkładu i usuwania histaminy przez organizm.
Histamina to substancja występująca naturalnie w wielu produktach spożywczych, jak również produkowana jest wewnętrznie przez nasz organizm. Osoby z nietolerancją histaminy mają ograniczoną zdolność do rozkładania histaminy, głównie z powodu niedoboru lub niskiej aktywności enzymu DAO (oksydazy diaminowej). Skutkuje to gromadzeniem się histaminy w organizmie i pojawieniem się objawów, które mogą przypominać reakcje alergiczne, takich jak katar, wysypka, obrzęk, zaczerwienienie skóry, kaszel czy łzawienie i zaczerwienienie oczu, ale również bóle głowy, zaburzenia trawienia, zgaga, zaparcia, biegunki, czy przewlekłe zmęczenie.

Zatem kluczowe różnice pomiędzy alergią a nietolerancją histaminy dotyczą mechanizmów powstawania tych stanów.

  • W przypadku alergii, kluczową rolę odgrywa układ odpornościowy, który w sposób błędny identyfikuje pewne substancje jako szkodliwe i uruchamia przeciwko nim reakcję alergiczną, w postaci produkcji przeciwciał IgE i uwolnienia mediatorów stanu zapalnego, w tym histaminy.
  • Nietolerancja histaminy wynika z zaburzeń metabolicznych i jest związana z nieefektywnym rozkładem histaminy, co prowadzi do jej nadmiernego nagromadzenia się w organizmie.

Objawy alergii i nietolerancji histaminy

Rozróżnienie objawów alergii od objawów nietolerancji histaminy może być trudne, ponieważ oba stany mogą mieć podobne symptomy. Jednak istnieją pewne charakterystyczne różnice, które mogą pomóc w ich odróżnieniu:

Objawy alergii

Alergia jest reakcją immunologiczną organizmu na substancje zwykle nieszkodliwe, takie jak pyłki, sierść zwierząt czy niektóre pokarmy. Reakcja alergiczna najczęściej może objawiać się:

  • Kichaniem, zatkanym nosem, katarem.
  • Świądem, czerwonymi i łzawiącymi oczami.
  • Pokrzywką, swędzącymi wysypkami skórnymi.
  • Obrzękiem Quinckego (nagły, gwałtowny obrzęk twarzy, języka lub gardła).
  • Astmą alergiczną (świszczący oddech, duszności, kaszel).
  • Anafilaksją w najcięższych przypadkach – jest to ostra, życiowo zagrażająca reakcja alergiczna wymagająca natychmiastowej interwencji medycznej.

Objawy Nietolerancji Histaminy

Nietolerancja histaminy wynika z nadmiaru histaminy w organizmie, który nie może być odpowiednio rozłożony, często z powodu niedoboru enzymu DAO. Objawy nietolerancji histaminy mogą obejmować:

  • Pokrzywka, swędzące wysypki skórne, zaczerwienienie skóry, katar – podobnie jak w przypadku alergii.
  • Problemy trawienne, takie jak biegunka, wzdęcia, zgaga.
  • Bóle głowy, migreny.
  • Zmęczenie, uczucie rozdrażnienia.
  • Tachykardia (przyspieszone bicie serca).
  • Wymioty lub nudności.

Kluczowe różnice między alergią, a nietolerancją histaminy

  • Czynniki wywołujące: Alergia jest wywołana przez konkretny alergen, natomiast nietolerancja histaminy jest związana z konsumpcją pokarmów bogatych w histaminę.
  • Czas reakcji: Objawy alergii pojawiają się zazwyczaj szybko po ekspozycji na alergen. W przypadku nietolerancji histaminy objawy mogą pojawić się później i być bardziej związane z akumulacją histaminy w organizmie.
  • Rodzaj objawów: Chociaż oba stany mogą wywoływać pokrzywkę i problemy skórne, objawy trawienne są bardziej charakterystyczne dla nietolerancji histaminy. Alergia częściej wiąże się z ostrymi reakcjami układu oddechowego i możliwością anafilaksji.

Diagnostyka: alergia vs. nietolerancja histaminy

Z uwagi na podobieństwo objawów rozpoznanie nietolerancji histaminy może być początkowo trudne. Rozpoznanie nietolerancji histaminy opiera się zatem w pierwszej kolejności na wykluczeniu alergii, poprzez odpowiednią diagnostykę, którą zaleci lekarz alergolog.
Poniżej przedstawiono podstawowe metody diagnostyczne stosowane w przypadku alergii i nietolerancji histaminy. Należy jednak pamiętać, że zaproponowany schemat może się różnić w zależności od objawów i stanu pacjenta. Ścieżkę diagnostyczną ustala zawsze lekarz prowadzący.

Diagnostyka alergii

Diagnostyka alergii zaczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, który ma na celu zidentyfikowanie potencjalnych alergenów oraz okoliczności występowania reakcji alergicznych. Następnie, w zależności od podejrzewanego alergenu, mogą być zalecone następujące badania:

Testy skórne (prick test, test płatkowy) – polegają na naniesieniu na skórę niewielkich ilości potencjalnych alergenów i obserwacji reakcji skóry. Pojawienie się zaczerwienienia, świądu lub bąbla o określonej wielkości w miejscu kontaktu ze specyficznym alergenem wskazuje na reakcję alergiczną.
Badania krwi – ocena poziomu specyficznych przeciwciał klasy IgE skierowanych przeciwko określonym alergenom. Wysoki poziom przeciwciał IgE może wskazywać na obecność alergii.

Testy płatkowe (patch test) – to metoda diagnostyczna używana do identyfikacji substancji wywołujących alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Podczas tego testu, małe ilości potencjalnych alergenów są aplikowane na płatki, które następnie umieszcza się na skórze pacjenta, zazwyczaj na plecach. Płatki te pozostają na skórze przez określony czas, zwykle 48 godzin, a reakcja skóry jest oceniana po ich usunięciu, a czasami także po dodatkowych 24-72 godzinach, aby sprawdzić, czy wystąpiła późna reakcja.

Jeśli na skórze w miejscu kontaktu z substancją pojawi się zaczerwienienie, swędzenie, pęcherze lub inne objawy zapalenia, może to wskazywać na alergię kontaktową na daną substancję. Testy płatkowe są szczególnie przydatne w diagnozowaniu alergii na metale (np. nikiel), lateks, konserwanty, substancje zapachowe, żywice i inne chemikalia znajdujące się w produktach codziennego użytku.

Diagnostyka nietolerancji histaminy

Diagnostyka alergii zaczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, który ma na celu zidentyfikowanie potencjalnych alergenów oraz okoliczności występowania reakcji alergicznych. Następnie, w zależności od podejrzewanego alergenu, mogą być zalecone następujące badania:

  • Wywiadu lekarskiego – szczegółowe informacje na temat diety, stylu życia oraz rodzaju i czasu występowania objawów mogą wskazywać na nietolerancję histaminy. Ważne jest także, aby zwrócić uwagę na stosowanie przez pacjenta substancji, które mogą blokować enzym DAO, odpowiedzialny za rozkład histaminy z pokarmów. Do takich należą alkohol czy niektóre leki wpływające na metabolizm histaminy.
  • Dzienniczka pokarmowego – pacjentom często zaleca się prowadzenie dzienniczka, w którym zapisują spożywane posiłki i napoje oraz pojawiające się po nich ewentualne objawy. Może to pomóc w identyfikacji produktów bogatych w histaminę, które wywołują niepożądane reakcje. W przypadku nietolerancji histaminy symptomy występują najczęściej do 4 godzin po spożyciu pokarmu wysoko histaminowego.
  • Testu eliminacyjnego – polega na usunięciu z diety produktów bogatych w histaminę na określony czas, a następnie stopniowym ich wprowadzaniu i obserwacji reakcji organizmu. Jeśli objawy ustępują podczas diety eliminacyjnej i powracają po ponownym wprowadzeniu produktów bogatych w histaminę, może to sugerować nietolerancję histaminy.
  • Badania z krwi na aktywność enzymu DAO – badanie krwi oceniające poziom lub aktywność enzymu DAO, odpowiedzialnego za rozkład histaminy. Niski poziom lub aktywność DAO może być wskaźnikiem nietolerancji histaminy.

Należy pamiętać, że diagnostyka nietolerancji histaminy może być procesem długotrwałym i wymagać współpracy między pacjentem, lekarzem i dietetykiem w celu właściwej interpretacji objawów i reakcji na poszczególne pokarmy bogate w histaminę.

Leczenie alergii

Leczenie alergii zależy od jej rodzaju i nasilenia objawów. Podstawowymi metodami leczenia alergii są unikanie alergenów, farmakoterapia oraz immunoterapia. Oto bardziej szczegółowy opis tych metod:

Unikanie alergenów

Metoda polega na eliminowaniu z otoczenia lub unikaniu substancji wywołujących reakcję alergiczną, np.:

  • Dla alergii na pyłki: unikanie wychodzenia na zewnątrz w dni, gdy stężenie pyłków w powietrzu jest wysokie.
  • Dla alergii na kurz domowy: regularne sprzątanie, używanie odkurzaczy z filtrami HEPA, unikanie dywanów i zasłon, które gromadzą kurz.
  • Dla alergii pokarmowej: eliminacja z diety produktów zawierających alergeny.

Farmakoterapia

Leczenie farmakologiczne może złagodzić objawy alergii. Niektóre z najczęściej stosowanych leków to:

  • Antyhistaminiki: pomagają łagodzić kichanie, świąd, wyciek z nosa i łzawienie oczu.
  • Kortykosteroidy donosowe: zmniejszają stan zapalny w nosie, co pomaga łagodzić zatkanie, kichanie i wyciek z nosa.
  • Leki stabilizujące mastocyty: mogą pomóc zapobiegać reakcjom alergicznym.
  • Dekongestanty: mogą być używane do krótkotrwałego łagodzenia zatkania nosa.
  • Leki przeciwhistaminowe i przeciwleukotrienowe: stosowane w leczeniu astmy alergicznej.

Immunoterapia

Znana również jako odczulanie, jest to długoterminowa metoda leczenia, która może zmniejszyć wrażliwość na alergeny. Obejmuje regularne podawanie rosnących dawek alergenu, co może z czasem zmniejszyć reakcję alergiczną. Może być stosowana w przypadku alergii na pyłki, roztocza kurzu domowego, niektóre pokarmy, jad owadów i pleśnie.

Leczenie objawowe

W przypadku niektórych alergii, jak pokarmowe czy kontaktowe, ważne jest także leczenie objawowe, np. za pomocą maści łagodzących świąd czy preparatów na opuchliznę.
Ważne jest, aby przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii skonsultować się z lekarzem specjalistą (alergologiem), który na podstawie wywiadu medycznego, testów i badań może zaproponować najbardziej odpowiednią metodę leczenia.

Leczenie nietolerancji histaminy

Leczenie nietolerancji histaminy wymaga podejścia skoncentrowanego głównie na diecie oraz, w niektórych przypadkach, na suplementacji enzymu DAO . Oto główne kroki, które mogą pomóc w złagodzeniu objawów:

Dieta niskohistaminowa

Podstawą leczenia jest przestrzeganie diety niskohistaminowej, która polega na ograniczeniu pokarmów bogatych w histaminę oraz tych, które mogą stymulować jej uwalnianie w organizmie. Do produktów, które należy unikać lub ograniczyć, zaliczają się:

  • Dojrzewające sery.
  • Wędliny, szczególnie fermentowane.
  • Konserwy rybne i owoce morza.
  • Produkty fermentowane, takie jak kiszona kapusta, soja i jej przetwory.
  • Alkohol, szczególnie czerwone wino i piwo.
  • Niektóre owoce, np. truskawki, awokado, dojrzałe banany.
  • Produkty zawierające sztuczne konserwanty i barwniki.

Suplementacja enzymem DAO

Enzym DAO: Suplementacja enzymem DAO przed posiłkami może pomóc w rozkładzie histaminy pochodzącej z pokarmów i tym samym w zmniejszeniu objawów.

Unikanie czynników wyzwalających

Oprócz diety, ważne jest także unikanie innych czynników, które mogą przyczyniać się do wzrostu poziomu histaminy w organizmie, takich jak stres czy niektóre leki.

Postępowanie objawowe

W niektórych przypadkach może być konieczne stosowanie leków łagodzących objawy, takich jak antyhistaminiki, aby kontrolować symptomy nietolerancji. Należy jednak pamiętać, że w przypadku nietolerancji histaminy leki te nie rozwiązują problemu przyczynowego, a działają tylko objawowo.

Podsumowanie

Wiosna to okres, w którym wiele osób zmaga się z objawami alergii wziewnych, takimi jak katar, kaszel, czy łzawienie oczu. Często jednak te symptomy mogą być mylone z nietolerancją histaminy, stanem, który również nasila się w tym sezonie. Kluczowe znaczenie ma więc właściwa diagnostyka i odróżnienie alergii od nietolerancji histaminy, aby skutecznie łagodzić uciążliwe objawy i cieszyć się wiosną bez dyskomfortu. W artykule przedstawiono różnice między tymi dwoma stanami, podkreślając, że mechanizm powstawania alergii i nietolerancji histaminy jest odmienny, co ma istotne implikacje dla wyboru metod leczenia. Zwrócono uwagę na znaczenie odpowiednich badań diagnostycznych w rozpoznawaniu nietolerancji histaminy, które są kluczowe dla dobierania skutecznych sposobów łagodzenia objawów.

Najczęściej zadawane pytania

Czym różni się alergia od nietolerancji histaminy?

OdpowiedźAlergia to reakcja układu odpornościowego na substancje zwykle nieszkodliwe, z udziałem przeciwciał IgE i uwolnieniem histaminy, co prowadzi do objawów alergicznych. Nietolerancja histaminy wynika z zaburzeń metabolicznych i ograniczonej zdolności do rozkładania histaminy, co skutkuje jej nadmiernym gromadzeniem się i pojawieniem się objawów.

Jakie są najczęstsze objawy nietolerancji histaminy?

OdpowiedźDo objawów nietolerancji histaminy należą: pokrzywka, swędzące wysypki skórne, katar, problemy trawienne (np. biegunka, wzdęcia, zgaga), bóle głowy, migreny, zmęczenie, tachykardia, a czasem wymioty lub nudności.

Czy istnieją specyficzne testy do diagnozowania nietolerancji histaminy?

OdpowiedźDiagnozowanie nietolerancji histaminy opiera się głównie na wywiadzie lekarskim, dzienniczku pokarmowym, a także badaniach krwi oceniających poziom lub aktywność enzymu DAO.

Jak pomóc w nietolerancji histaminy?

OdpowiedźPostępowanie skupia się na diecie niskohistaminowej, unikaniu czynników wyzwalających, suplementacji enzymem DAO oraz działaniu objawowym, np. za pomocą antyhistaminików.

Czy można całkowicie wyeliminować nietolerancję histaminy?

OdpowiedźNietolerancja histaminy zazwyczaj wymaga długotrwałego zarządzania i adaptacji diety. W niektórych przypadkach poprawa aktywności enzymu DAO lub zmiany w diecie mogą znacząco zmniejszyć objawy, ale nietolerancja histaminy może wymagać stałego monitorowania i dostosowywania sposobu życia.

Czy alergia i nietolerancja histaminy mogą występować jednocześnie?

OdpowiedźTak, możliwe jest jednoczesne występowanie alergii i nietolerancji histaminy. Oba stany mogą nasilać się wzajemnie, dlatego ważne jest dokładne zdiagnozowanie i zastosowanie odpowiedniego leczenia dla obu schorzeń.

Jakie pokarmy są bogate w histaminę?

OdpowiedźPokarmy bogate w histaminę to m.in. dojrzewające sery, wędliny, konserwy rybne, owoce morza, produkty fermentowane jak kiszona kapusta, soja, alkohol, niektóre owoce (truskawki, awokado, banany) oraz produkty zawierające sztuczne konserwanty i barwniki.

Czy dieta niskohistaminowa jest trudna do przestrzegania?

OdpowiedźDieta niskohistaminowa może na początku wydawać się wyzwaniem, ponieważ wymaga eliminacji lub ograniczenia wielu popularnych pokarmów. Jednak z czasem i przy odpowiednim wsparciu, takim jak konsultacje z dietetykiem, można nauczyć się dostosowywać jadłospis, aby był zarówno zdrowy, jak i zróżnicowany.

Źródła

Buczyłko K, Bartnicka A, Kruszewski J, et al. Guidelines for the diagnosis and management of histamine intolerance. Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology. 2023;10(3):141-151. doi:10.5114/pja.2023.131553.

Halken S, Larenas-Linnemann D, Roberts G, et al. EAACI guidelines on allergen immunotherapy: Prevention of allergy. Pediatr Allergy Immunol. 2017;28(8):728-745.
Santos AF, Riggioni C, Agache I, et al. EAACI guidelines on the diagnosis of IgE-mediated food allergy. Allergy. 2023;78(12):3057-3076.